ಧ್ಯಾನಂ |
ಮಾಧವೋಮಾಧವಾವೀಶೌ ಸರ್ವಸಿದ್ಧಿವಿಹಾಯಿನೌ |
ವಂದೇ ಪರಸ್ಪರಾತ್ಮಾನೌ ಪರಸ್ಪರನುತಿಪ್ರಿಯೌ ||
ಸ್ತೋತ್ರಂ |
ಗೋವಿಂದ ಮಾಧವ ಮುಕುಂದ ಹರೇ ಮುರಾರೇ
ಶಂಭೋ ಶಿವೇಶ ಶಶಿಶೇಖರ ಶೂಲಪಾಣೇ |
ದಾಮೋದರಾಽಚ್ಯುತ ಜನಾರ್ದನ ವಾಸುದೇವ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 1
ಗಂಗಾಧರಾಂಧಕರಿಪೋ ಹರ ನೀಲಕಂಠ
ವೈಕುಂಠಕೈಟಭರಿಪೋ ಕಮಠಾಬ್ಜಪಾಣೇ |
ಭೂತೇಶ ಖಂಡಪರಶೋ ಮೃಡ ಚಂಡಿಕೇಶ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 2
ವಿಷ್ಣೋ ನೃಸಿಂಹ ಮಧುಸೂದನ ಚಕ್ರಪಾಣೇ
ಗೌರೀಪತೇ ಗಿರಿಶ ಶಂಕರ ಚಂದ್ರಚೂಡ |
ನಾರಾಯಣಾಽಸುರನಿಬರ್ಹಣ ಶಾರ್ಙ್ಗಪಾಣೇ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 3
ಮೃತ್ಯುಂಜಯೋಗ್ರ ವಿಷಮೇಕ್ಷಣ ಕಾಮಶತ್ರೋ
ಶ್ರೀಕಂಠ ಪೀತವಸನಾಂಬುದನೀಲಶೌರೇ |
ಈಶಾನ ಕೃತ್ತಿವಸನ ತ್ರಿದಶೈಕನಾಥ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 4
ಲಕ್ಷ್ಮೀಪತೇ ಮಧುರಿಪೋ ಪುರುಷೋತ್ತಮಾದ್ಯ
ಶ್ರೀಕಂಠ ದಿಗ್ವಸನ ಶಾಂತ ಪಿನಾಕಪಾಣೇ |
ಆನಂದಕಂದ ಧರಣೀಧರ ಪದ್ಮನಾಭ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 5
ಸರ್ವೇಶ್ವರ ತ್ರಿಪುರಸೂದನ ದೇವದೇವ
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯದೇವ ಗರುಡಧ್ವಜ ಶಂಖಪಾಣೇ |
ತ್ರ್ಯಕ್ಷೋರಗಾಭರಣ ಬಾಲಮೃಗಾಂಕಮೌಳೇ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 6
ಶ್ರೀರಾಮ ರಾಘವ ರಮೇಶ್ವರ ರಾವಣಾರೇ
ಭೂತೇಶ ಮನ್ಮಥರಿಪೋ ಪ್ರಮಥಾಧಿನಾಥ |
ಚಾಣೂರಮರ್ದನ ಹೃಷೀಕಪತೇ ಮುರಾರೇ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 7
ಶೂಲಿನ್ ಗಿರೀಶ ರಜನೀಶಕಳಾವತಂಸ
ಕಂಸಪ್ರಣಾಶನ ಸನಾತನ ಕೇಶಿನಾಶ |
ಭರ್ಗ ತ್ರಿನೇತ್ರ ಭವ ಭೂತಪತೇ ಪುರಾರೇ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 8
ಗೋಪೀಪತೇ ಯದುಪತೇ ವಸುದೇವಸೂನೋ
ಕರ್ಪೂರಗೌರ ವೃಷಭಧ್ವಜ ಫಾಲನೇತ್ರ |
ಗೋವರ್ಧನೋದ್ಧರಣ ಧರ್ಮಧುರೀಣ ಗೋಪ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 9
ಸ್ಥಾಣೋ ತ್ರಿಲೋಚನ ಪಿನಾಕಧರ ಸ್ಮರಾರೇ
ಕೃಷ್ಣಾಽನಿರುದ್ಧ ಕಮಲಾಕರ ಕಲ್ಮಷಾರೇ |
ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ತ್ರಿಪಥಗಾರ್ದ್ರಜಟಾಕಲಾಪ
ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ || 10
ಅಷ್ಟೋತ್ತರಾಧಿಕಶತೇನ ಸುಚಾರುನಾಮ್ನಾಂ
ಸಂಧರ್ಭಿತಾಂ ಲಲಿತರತ್ನಕದಂಬಕೇನ |
ಸನ್ನಾಮಕಾಂ ದೃಢಗುಣಾಂ ದ್ವಿಜಕಂಠಗಾಂ ಯಃ
ಕುರ್ಯಾದಿಮಾಂ ಸ್ರಜಮಹೋ ಸ ಯಮಂ ನ ಪಶ್ಯೇತ್ || 11
ಇತಿ ಯಮಕೃತ ಶ್ರೀ ಶಿವಕೇಶವ ಸ್ತುತಿಃ |
"ಶ್ರೀ ಶಿವಕೇಶವ ಸ್ತುತಿ" ಎಂಬುದು ಯಮಧರ್ಮರಾಜನು ಸ್ವತಃ ರಚಿಸಿದ ಒಂದು ಅದ್ಭುತ ಸ್ತೋತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಶಿವ ಮತ್ತು ಕೇಶವರ (ವಿಷ್ಣು) ಏಕತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಭಿನ್ನ ನಾಮರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುವ ಶಿವ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಒಂದೇ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವರೂಪ ಎಂದು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತಿ, ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವೈರಾಗ್ಯವನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಸನಾತನ ಧರ್ಮದ ಅದ್ವೈತ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸುಂದರ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಭೇದಭಾವವಿಲ್ಲದೆ ದೈವಿಕ ಏಕತೆಯನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಈ ಸ್ತೋತ್ರದ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ, ಶಿವ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವು ಪರಸ್ಪರ ಪೂರಕವಾಗಿದ್ದು, ಒಬ್ಬರ ವೈಭವವನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಭಾವವಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಮಗಳಾದ ಗೋವಿಂದ, ಮಾಧವ, ಮುಕುಂದ, ನಾರಾಯಣ ಇವುಗಳು ಶಿವನ ನಾಮಗಳಾದ ಶಂಭು, ಶಿವೇಷ, ಗಂಗಾಧರ, ನೀಲಕಂಠ, ಪಿನಾಕಪಾಣಿ ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಇದು ದ್ವಂದ್ವವಿಲ್ಲದ, ಪರಸ್ಪರ ಅತಿ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಡುವ ದ್ವಿರೂಪ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರೂ ದೇವತೆಗಳು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ, ಲಯ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಏಕರೂಪವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ, ಅವರ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಸ್ತೋತ್ರವು ಕೇವಲ ನಾಮಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಇಬ್ಬರೂ ದೇವತೆಗಳ ದೈವಿಕ ಲೀಲೆಗಳು, ಅವತಾರಗಳು, ದೈತ್ಯ ಸಂಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಷ್ಣುವು ಲೋಕಪಾಲಕನಾಗಿ, ಭಕ್ತರ ಶರಣನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವವನಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ, ಶಿವನು ಸಂಹಾರಕನಾಗಿ, ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಅಧಿದೇವನಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಕ್ತರ ದುಃಖ ನಿವಾರಕನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಯಮಧರ್ಮರಾಜನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ತ್ಯಾಜ್ಯಾಭಟಾಯ ಇತಿ ಸಂತತಮಾಮನಂತಿ" (ಅವರು ಪಾಪಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವವರು ಎಂದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾರೆ) ಎಂದು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಎರಡೂ ದೇವತೆಗಳು ಭಕ್ತರ ಪಾಪಗಳನ್ನು ತೊಲಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದುರಿತಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ, ಅವರ ಸಮಾನ ಕರುಣೆ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಶಿವ-ಕೇಶವರ ಏಕತ್ವವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ: ಶಿವನ ರೌದ್ರ ಮತ್ತು ಶಾಂತ ಸ್ವರೂಪಗಳು, ವಿಷ್ಣುವಿನ ರಕ್ಷಕ, ಪಾಲಕ ಮತ್ತು ಶರಣಾಗತ ಪ್ರತಿಪಾಲನ ಗುಣಗಳು, ಇಬ್ಬರೂ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿರುವ 'ಭಕ್ತಾನುಕೂಲತೆ' (ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿರುವುದು), ದೈತ್ಯ ವಿರೋಧ, ಕರ್ಮ ವಿಮೋಚನೆ, ಮತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿ-ಸ್ಥಿತಿ-ಲಯ ಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಐಕ್ಯತೆ—ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರದ ಪಠಣವು ಭೇದಭಾವವಿಲ್ಲದೆ ಶಿವ ಮತ್ತು ಕೇಶವರ ಅನುಗ್ರಹವನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ತರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪುರಾಣಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಆತ್ಮವನ್ನು ಭಯ, ಕರ್ಮದ ಹೊರೆ ಮತ್ತು ಭ್ರಮೆಯಿಂದ ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಯೋಜನಗಳು (Benefits):
Please login to leave a comment
Loading comments...