ವಾಕ್ಯವೃತ್ತಿಃ

ವಾಕ್ಯವೃತ್ತಿಃ

ಸರ್ಗಸ್ಥಿತಿಪ್ರಳಯಹೇತುಮಚಿಂತ್ಯಶಕ್ತಿಂ
ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಂ ವಿದಿತವಿಶ್ವಮನಂತಮೂರ್ತಿಂ |
ನಿರ್ಮುಕ್ತಬಂಧನಮಪಾರಸುಖಾಂಬುರಾಶಿಂ
ಶ್ರೀವಲ್ಲಭಂ ವಿಮಲಬೋಧಘನಂ ನಮಾಮಿ || 1 ||

ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದಾದಹಮೇವ ವಿಷ್ಣು-
-ರ್ಮಯ್ಯೇವ ಸರ್ವಂ ಪರಿಕಲ್ಪಿತಂ ಚ |
ಇತ್ಥಂ ವಿಜಾನಾಮಿ ಸದಾತ್ಮರೂಪಂ
ತಸ್ಯಾಂಘ್ರಿಪದ್ಮಂ ಪ್ರಣತೋಽಸ್ಮಿ ನಿತ್ಯಂ || 2 ||

ತಾಪತ್ರಯಾರ್ಕಸಂತಪ್ತಃ ಕಶ್ಚಿದುದ್ವಿಗ್ನಮಾನಸಃ |
ಶಮಾದಿಸಾಧನೈರ್ಯುಕ್ತಃ ಸದ್ಗುರುಂ ಪರಿಪೃಚ್ಛತಿ || 3 ||

ಅನಾಯಾಸೇನ ಯೇನಾಸ್ಮಾನ್ಮುಚ್ಯೇಯಂ ಭವಬಂಧನಾತ್ |
ತನ್ಮೇ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯ ಭಗವನ್ ಕೇವಯಂ ಕೃಪಯಾ ವದ || 4 ||

ಗುರುರುವಾಚ |
ಸಾಧ್ವೀ ತೇ ವಚನವ್ಯಕ್ತಿಃ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ವದಾಮಿ ತೇ |
ಇದಂ ತದಿತಿ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ಸಾವಧಾನಮನಾಃ ಶೃಣು || 5 ||

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೋತ್ಥಂ ಯಜ್ಜೀವಪರಮಾತ್ಮನೋಃ |
ತಾದಾತ್ಮ್ಯವಿಷಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ತದಿದಂ ಮುಕ್ತಿಸಾಧನಂ || 6 ||

ಶಿಷ್ಯ ಉವಾಚ |
ಕೋ ಜೀವಃ ಕಃ ಪರಶ್ಚಾತ್ಮಾ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಂ ವಾ ಕಥಂ ತಯೋಃ |
ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ವಾ ಕಥಂ ತತ್ಪ್ರತಿಪಾದಯೇತ್ || 7 ||

ಗುರುರುವಾಚ |
ಅತ್ರ ಬ್ರೂಮಃ ಸಮಾಧಾನಂ ಕೋಽನ್ಯೋ ಜೀವಸ್ತ್ವಮೇವ ಹಿ |
ಯಸ್ತ್ವಂ ಪೃಚ್ಛಸಿ ಮಾಂ ಕೋಽಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಸಿ ನ ಸಂಶಯಃ || 8 ||

ಶಿಷ್ಯ ಉವಾಚ |
ಪದಾರ್ಥಮೇವ ಜಾನಾಮಿ ನಾದ್ಯಾಪಿ ಭಗವನ್ ಸ್ಫುಟಂ |
ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯೇ ಕಥಂ ವದ || 9 ||

ಗುರುರುವಾಚ |
ಸತ್ಯಮಾಹ ಭವಾನತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನಂ ನೈವ ವಿದ್ಯತೇ |
ಹೇತುಃ ಪದಾರ್ಥಬೋಧೋ ಹಿ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾವಗತೇರಿಹ || 10 ||

ಅಂತಃಕರಣತದ್ವೃತ್ತಿಸಾಕ್ಷೀ ಚೈತನ್ಯವಿಗ್ರಹಃ |
ಆನಂದರೂಪಃ ಸತ್ಯಃ ಸನ್ ಕಿಂ ನಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರಪದ್ಯಸೇ || 11 ||

ಸತ್ಯಾನಂದಸ್ವರೂಪಂ ಧೀಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಜ್ಞಾನವಿಗ್ರಹಂ |
ಚಿಂತಯಾತ್ಮತಯಾ ನಿತ್ಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದೇಹಾದಿಗಾಂ ಧಿಯಂ || 12 ||

ರೂಪಾದಿಮಾನ್ಯತಃ ಪಿಂಡಸ್ತತೋ ನಾತ್ಮಾ ಘಟಾದಿವತ್ |
ವಿಯದಾದಿಮಹಾಭೂತವಿಕಾರತ್ವಾಚ್ಚ ಕುಂಭವತ್ || 13 ||

ಅನಾತ್ಮಾ ಯದಿ ಪಿಂಡೋಽಯಮುಕ್ತಹೇತುಬಲಾನ್ಮತಃ |
ಕರಾಮಲಕವತ್ಸಾಕ್ಷಾದಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತಿಪಾದಯ || 14 ||

ಘಟದ್ರಷ್ಟಾ ಘಟಾದ್ಭಿನ್ನಃ ಸರ್ವಥಾ ನ ಘಟೋ ಯಥಾ |
ದೇಹದೃಷ್ಟಾ ತಥಾ ದೇಹೋ ನಾಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 15 ||

ಏವಮಿಂದ್ರಿಯದೃಙ್ನಾಹಮಿಂದ್ರಿಯಾಣೀತಿ ನಿಶ್ಚಿನು |
ಮನೋ ಬುದ್ಧಿಸ್ತಥಾ ಪ್ರಾಣೋ ನಾಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 16 ||

ಸಂಘಾತೋಽಪಿ ತಥಾ ನಾಹಮಿತಿ ದೃಶ್ಯವಿಲಕ್ಷಣಂ |
ದ್ರಷ್ಟಾರಮನುಮಾನೇನ ನಿಪುಣಂ ಸಂಪ್ರಧಾರಯ || 17 ||

ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಯೋ ಭಾವಾ ಹಾನಾದಿವ್ಯಾಪೃತಿಕ್ಷಮಾಃ |
ಯಸ್ಯ ಸನ್ನಿಧಿಮಾತ್ರೇಣ ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 18 ||

ಅನಾಪನ್ನವಿಕಾರಃ ಸನ್ನಯಸ್ಕಾಂತವದೇವ ಯಃ |
ಬುದ್ಧ್ಯಾದೀಂಶ್ಚಾಲಯೇತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 19 ||

ಅಜಡಾತ್ಮವದಾಭಾಂತಿ ಯತ್ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಾಜ್ಜಡಾ ಅಪಿ |
ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಮನಃಪ್ರಾಣಾಃ ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 20 ||

ಆಗಮನ್ಮೇ ಮನೋಽನ್ಯತ್ರ ಸಾಂಪ್ರತಂ ಚ ಸ್ಥಿರೀಕೃತಂ |
ಏವಂ ಯೋ ವೇದ ಧೀವೃತ್ತಿಂ ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 21 ||

ಸ್ವಪ್ನಜಾಗರಿತೇ ಸುಪ್ತಿಂ ಭಾವಾಭಾವೌ ಧಿಯಾಂ ತಥಾ |
ಯೋ ವೇತ್ತ್ಯವಿಕ್ರಿಯಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 22 ||

ಘಟಾವಭಾಸಕೋ ದೀಪೋ ಘಟಾದನ್ಯೋ ಯಥೇಷ್ಯತೇ |
ದೇಹಾವಭಾಸಕೋ ದೇಹೀ ತಥಾಹಂ ಬೋಧವಿಗ್ರಹಃ || 23 ||

ಪುತ್ರವಿತ್ತಾದಯೋ ಭಾವಾ ಯಸ್ಯ ಶೇಷತಯಾ ಪ್ರಿಯಾಃ |
ದ್ರಷ್ಟಾ ಸರ್ವಪ್ರಿಯತಮಃ ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 24 ||

ಪರಪ್ರೇಮಾಸ್ಪದತಯಾ ಮಾ ನ ಭೂವಮಹಂ ಸದಾ |
ಭೂಯಾಸಮಿತಿ ಯೋ ದ್ರಷ್ಟಾ ಸೋಽಹಮಿತ್ಯವಧಾರಯ || 25 ||

ಯಃ ಸಾಕ್ಷಿಲಕ್ಷಣೋ ಬೋಧಸ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಃ ಸ ಉಚ್ಯತೇ |
ಸಾಕ್ಷಿತ್ವಮಪಿ ಬೋದ್ಧೃತ್ವಮವಿಕಾರಿತಯಾತ್ಮನಃ || 26 ||

ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಮನಃಪ್ರಾಣಾಹಂಕೃತಿಭ್ಯೋ ವಿಲಕ್ಷಣಃ |
ಪ್ರೋಜ್ಝಿತಾಶೇಷಷಡ್ಭಾವವಿಕಾರಸ್ತ್ವಂಪದಾಭಿಧಃ || 27 ||

ತ್ವಮರ್ಥಮೇವಂ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ತದರ್ಥಂ ಚಿಂತಯೇತ್ಪುನಃ |
ಅತದ್ವ್ಯಾವೃತ್ತಿರೂಪೇಣ ಸಾಕ್ಷಾದ್ವಿಧಿಮುಖೇನ ಚ || 28 ||

ನಿರಸ್ತಾಶೇಷಸಂಸಾರದೋಷೋಽಸ್ಥೂಲಾದಿಲಕ್ಷಣಃ |
ಅದೃಶ್ಯತ್ವಾದಿಗುಣಕಃ ಪರಾಕೃತತಮೋಮಲಃ || 29 ||

ನಿರಸ್ತಾತಿಶಯಾನಂದಃ ಸತ್ಯಃ ಪ್ರಜ್ಞಾನವಿಗ್ರಹಃ |
ಸತ್ತಾಸ್ವಲಕ್ಷಣಃ ಪೂರ್ಣಃ ಪರಮಾತ್ಮೇತಿ ಗೀಯತೇ || 30 ||

ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಂ ಪರೇಶತ್ವಂ ತಥಾ ಸಂಪೂರ್ಣಶಕ್ತಿತಾ |
ವೇದೈಃ ಸಮರ್ಥ್ಯತೇ ಯಸ್ಯ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 31 ||

ಯಜ್ಜ್ಞಾನಾತ್ಸರ್ವವಿಜ್ಞಾನಂ ಶ್ರುತಿಷು ಪ್ರತಿಪಾದಿತಂ |
ಮೃದಾದ್ಯನೇಕದೃಷ್ಟಾಂತೈಸ್ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 32 ||

ಯದಾನಂತ್ಯಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯ ಶ್ರುತಿಸ್ತತ್ಸಿದ್ಧಯೇ ಜಗೌ |
ತತ್ಕಾರ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 33 ||

ವಿಜಿಜ್ಞಾಸ್ಯತಯಾ ಯಚ್ಚ ವೇದಾಂತೇಷು ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ |
ಸಮರ್ಥ್ಯತೇಽತಿಯತ್ನೇನ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 34 ||

ಜೀವಾತ್ಮನಾ ಪ್ರವೇಶಶ್ಚ ನಿಯಂತೃತ್ವಂ ಚ ತಾನ್ಪ್ರತಿ |
ಶ್ರೂಯತೇ ಯಸ್ಯ ವೇದೇಷು ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 35 ||

ಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲದಾತೃತ್ವಂ ಯಸ್ಯೈವ ಶ್ರೂಯತೇ ಶ್ರುತೌ |
ಜೀವನಾಂ ಹೇತುಕರ್ತೃತ್ವಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯವಧಾರಯ || 36 ||

ತತ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥೌ ನಿರ್ಣೀತೌ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಶ್ಚಿಂತ್ಯತೇಽಧುನಾ |
ತಾದಾತ್ಮ್ಯಮತ್ರ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸ್ತಯೋರೇವ ಪದಾರ್ಥಯೋಃ || 37 ||

ಸಂಸರ್ಗೋ ವಾ ವಿಶಿಷ್ಟೋ ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ನಾತ್ರ ಸಂಮತಃ |
ಅಖಂಡೈಕರಸತ್ವೇನ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ವಿದುಷಾಂ ಮತಃ || 38 ||

ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬೋಧೋ ಯ ಆಭಾತಿ ಸೋಽದ್ವಯಾನಂದಲಕ್ಷಣಃ |
ಅದ್ವಯಾನಂದರೂಪಶ್ಚ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬೋಧೈಕಲಕ್ಷಣಃ || 39 ||

ಇತ್ಥಮನ್ಯೋನ್ಯತಾದಾತ್ಮ್ಯಪ್ರತಿಪತ್ತಿರ್ಯದಾ ಭವೇತ್ |
ಅಬ್ರಹ್ಮತ್ವಂ ತ್ವಮರ್ಥಸ್ಯ ವ್ಯಾವರ್ತೇತ ತದೈವ ಹಿ || 40 ||

ತದರ್ಥಸ್ಯ ಚ ಪಾರೋಕ್ಷ್ಯಂ ಯದ್ಯೇವಂ ಕಿಂ ತತಃ ಶೃಣು |
ಪೂರ್ಣಾನಂದೈಕರೂಪೇಣ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬೋಧೋಽವತಿಷ್ಠತೇ || 41 ||

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ಚ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಪ್ರತಿಪಾದನೇ |
ಲಕ್ಷ್ಯೌ ತತ್ತ್ವಂಪದಾರ್ಥೌ ದ್ವಾವುಪಾದಾಯ ಪ್ರವರ್ತತೇ || 42 ||

ಹಿತ್ವಾ ದ್ವೌ ಶಬಲೌ ವಾಚ್ಯೌ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಬೋಧನೇ |
ಯಥಾ ಪ್ರವರ್ತತೇಽಸ್ಮಾಭಿಸ್ತಥಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮಾದರಾತ್ || 43 ||

ಆಲಂಬನತಯಾ ಭಾತಿ ಯೋಽಸ್ಮತ್ಪ್ರತ್ಯಯಶಬ್ದಯೋಃ |
ಅಂತಃಕರಣಸಂಭಿನ್ನಬೋಧಃ ಸ ತ್ವಂಪದಾಭಿಧಃ || 44 ||

ಮಾಯೋಪಾಧಿರ್ಜಗದ್ಯೋನಿಃ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಃ |
ಪಾರೋಕ್ಷ್ಯಶಬಲಃ ಸತ್ಯಾದ್ಯಾತ್ಮಕಸ್ತತ್ಪದಾಭಿಧಃ || 45 ||

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಪರೋಕ್ಷತೈಕಸ್ಯ ಸದ್ವಿತೀಯತ್ವಪೂರ್ಣತಾ |
ವಿರುಧ್ಯತೇ ಯತಸ್ತಸ್ಮಾಲ್ಲಕ್ಷಣಾ ಸಂಪ್ರವರ್ತತೇ || 46 ||

ಮಾನಾಂತರವಿರೋಧೇ ತು ಮುಖ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯಾಪರಿಗ್ರಹೇ |
ಮುಖ್ಯಾರ್ಥೇನಾವಿನಾಭೂತೇ ಪ್ರತೀತಿರ್ಲಕ್ಷಣೋಚ್ಯತೇ || 47 ||

ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೇಷು ಲಕ್ಷಣಾ ಭಾಗಲಕ್ಷಣಾ |
ಸೋಽಹಮಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಥಪದಯೋರಿವ ನಾಪರಾ || 48 ||

ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥಬೋಧೋ ಯಾವದ್ದೃಢೀ ಭವೇತ್ |
ಶಮಾದಿಸಹಿತಸ್ತಾವದಭ್ಯಸೇಚ್ಛ್ರವಣಾದಿಕಂ || 49 ||

ಶ್ರುತ್ಯಾಚಾರ್ಯಪ್ರಸಾದೇನ ದೃಢೋ ಬೋಧೋ ಯದಾ ಭವೇತ್ |
ನಿರಸ್ತಾಶೇಷಸಂಸಾರನಿದಾನಃ ಪುರುಷಸ್ತದಾ || 50 ||

ವಿಶೀರ್ಣಕಾರ್ಯಕರಣೋ ಭೂತಸೂಕ್ಷ್ಮೈರನಾವೃತಃ |
ವಿಮುಕ್ತಕರ್ಮನಿಗಲಃ ಸದ್ಯ ಏವ ವಿಮುಚ್ಯತೇ || 51 ||

ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮವೇಗೇನ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತೋ ಯದಾ ಭವೇತ್ |
ಕಿಂಚಿತ್ಕಾಲಮನಾರಬ್ಧಕರ್ಮಬಂಧಸ್ಯ ಸಂಕ್ಷಯೇ || 52 ||

ನಿರಸ್ತಾತಿಶಯಾನಂದಂ ವೈಷ್ಣವಂ ಪರಮಂ ಪದಂ |
ಪುನರಾವೃತ್ತಿರಹಿತಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ || 53 ||

ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜಕಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರೀಗೋವಿಂದಭಗವತ್ಪೂಜ್ಯಪಾದಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಂಕರಭಗವತಃ ಕೃತೌ ವಾಕ್ಯವೃತ್ತಿಃ ಸಂಪೂರ್ಣಂ |