ಶ್ರೀ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಸ್ತುತಿಃ (ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಕೃತಂ)

ಶ್ರೀ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಸ್ತುತಿಯು ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಹಾರಾಜರು ಪರಮಪುರುಷನಾದ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಅತಿ ಗಹನವಾದ ತಾತ್ವಿಕ ಸ್ತೋತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣದ ಪ್ರಥಮಾಂಶದ ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಸ್ಥೂಲ-ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರೂಪಗಳು, ಗುಣ-ನಿರ್ಗುಣ ಸ್ವರೂಪಗಳು, ವ್ಯಕ್ತ-ಅವ್ಯಕ್ತ ಲಕ್ಷಣಗಳು, ನಿತ್ಯತ್ವ ಮತ್ತು ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಭಗವಂತನ ಅನಂತ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು, ಆತನ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಲಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ತತ್ವವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸ್ತುತಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಮೊದಲ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಪರಮಾರ್ಥ ಸ್ವರೂಪನಾದ ಭಗವಂತನನ್ನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆತನು ಸ್ಥೂಲ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ (ಗೋಚರ ಜಗತ್ತು), ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ (ಅಗೋಚರ ತತ್ವಗಳು), ಕ್ಷರ (ನಾಶವಾಗುವ) ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರ (ನಾಶವಾಗದ) ಭೂತಗಳಲ್ಲಿ, ವ್ಯಕ್ತ (ಕಾಣುವ) ಮತ್ತು ಅವ್ಯಕ್ತ (ಕಾಣದ) ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆತನು ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಗಳಿಗೆ ಅಧಿಪತಿ, ನಿಷ್ಕಳಂಕ ಮತ್ತು ನಿತ್ಯ ಶುದ್ಧ ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಾನೆ. ಭಗವಂತನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯಲಾಗಿದೆ.

ಎರಡನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ, ಭಗವಂತನು ಗುಣಗಳನ್ನು (ಸತ್ವ, ರಜಸ್, ತಮಸ್) ಸೃಷ್ಟಿಸುವವನಾದರೂ, ಆತನು ಆ ಗುಣಗಳಿಂದ ಅತೀತನಾದ ನಿರ್ಗುಣ ಆತ್ಮ ಎಂದು ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಘೋಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆತನೇ ಗುಣಗಳಿಗೆ ಆಧಾರ, ಮತ್ತು ಗುಣಗಳಿಂದ ಅತೀತನಾದ ನಿರ್ಗುಣ ಸ್ವರೂಪಿ. ಆತನು ಮೂರ್ತ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಆಕಾರ ಸಹಿತ) ಮತ್ತು ಅಮೂರ್ತ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಆಕಾರ ರಹಿತ) ಇರುವ ಮಹಾಮೂರ್ತಿ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಆತನೇ, ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುವ ಮಹಾಸ್ವರೂಪ. ಇದು ಭಗವಂತನು ಸಗುಣ ಮತ್ತು ನಿರ್ಗುಣ ಎರಡೂ ಆಗಿರುವ ಅದ್ಭುತ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೂರನೇ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೇ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ, ಭಗವಂತನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಗ್ರ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ದುಷ್ಟರ ಸಂಹಾರಕ್ಕೆ), ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಶಾಂತ ಮತ್ತು ಸೌಮ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಭಕ್ತರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೆ) ಅನುಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆತನು ವಿದ್ಯೆಗೆ ಮೂಲ, ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಅಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಮಾಯೆಗೂ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪನಾದ ಆಧಾರ. ಸತ್ (ಸತ್ಯ) ಮತ್ತು ಅಸತ್ (ಅಸತ್ಯ) ರೂಪಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ನಿಂತ ಶಾಶ್ವತ ಸತ್ತೆ ಆತನೇ. ಭಗವಂತನು ನಿತ್ಯವಾದ ಪರಬ್ರಹ್ಮ, ಮತ್ತು ಅನಿತ್ಯವಾದ ಈ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಆಧಾರ. ಆತನು ನಿಷ್ಕಳಂಕನಾದ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚ ಸ್ವರೂಪಿ, ಏಕತ್ವವೂ ಆತನೇ, ಅನೇಕತ್ವವೂ ಆತನೇ. ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಮೂಲಕಾರಣವಾದ ವಾಸುದೇವ ತತ್ವದ ಪರಮಾತ್ಮನೂ ಆತನೇ ಎಂದು ಆತನ ಸರ್ವೋಚ್ಚತೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಕೊನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಹ್ಲಾದನು ಪರಮ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ—ಭಗವಂತನೇ ಸ್ಥೂಲ, ಆತನೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮ, ಆತನೇ ಪ್ರಕಾಶ, ಆತನೇ ಸಮಸ್ತ ವಿಶ್ವ ಸ್ವರೂಪ. ಆತನು ಸರ್ವಭೂತಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾನೆ, ಆದರೂ ಯಾವುದೇ ಭೌತಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಆತನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ವಿಶ್ವವು ಆತನಿಂದಲೇ ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ, ಆದರೆ ಆತನಿಗೆ ಯಾವುದೂ ಕಾರಣವಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಪುರುಷೋತ್ತಮನಿಗೆ ನನ್ನ ಅನಂತ ನಮಸ್ಕಾರಗಳು ಎಂದು ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಭಗವಂತನು ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳನ್ನು ಮೀರಿದವನು, ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ, ನಿತ್ಯ, ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪನೇ ನಿಜಸ್ವರೂಪ ಎಂದು ಬೋಧಿಸುತ್ತದೆ, ಭಕ್ತರಿಗೆ ಆಳವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಯೋಜನಗಳು (Benefits):

• ಆಳವಾದ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರತೆ: ಈ ಸ್ತೋತ್ರದ ಪಠಣವು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅಗಾಧವಾದ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ, ಆಂತರಿಕ ಗೊಂದಲಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ.
• ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ: ಆತ್ಮತತ್ವ, ಪರಮಾತ್ಮನ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಶರಣಾಗತಿಯ ಮಹತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ, ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
• ಭಯ ಮತ್ತು ಅಜ್ಞಾನ ನಿವಾರಣೆ: ಭಗವಂತನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯ ಅರಿವು ಭಯ, ಆತಂಕ ಮತ್ತು ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ದೂರಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತುಂಬುತ್ತದೆ.
• ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಸಮತೋಲನ: ಭಗವಂತನ ತಾತ್ವಿಕ ಸ್ವರೂಪದ ವರ್ಣನೆಯು ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಮಾರ್ಗವಾಗುತ್ತದೆ.
• ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ: ಪುರುಷೋತ್ತಮನ ಅನಂತ ಗುಣಗಳನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುವುದರಿಂದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಯಲು ಪ್ರೇರಣೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.